25.000 Kümes Projesi Broiler (Etlik Piliç) Yetiştirme Tesisi Fizibilite

25.000 Broiler (Etlik Piliç) Kümes Projesi Yaklaşık Maliyetleri ve Fizibilitesi

Türkiye’de Broiler (Etlik Piliç/Tavuk) sektörü hızlı bir şekilde artmaktadır. Talebi karşılamak üzere üretim artmakta diğer taraftan ithalat yüksek tarifeler uygulanmaktadır. Türkiye’de tavuk eti tüketimi artan nüfusla birlikte artmaktadır. Nüfüsümüzün gelirin artmasıyla sekte büyüme yönünden yüksek potansiyele sahiptir. Broiler sektörü Türkiye artan bir pazara payına sahiptir.

25.000 Broiler (Etlik Piliç) Kümes Projesi Yaklaşık Maliyetleri ve Fizibilitesi

Türkiye’de tavuk üretimi genellikle kuzey batı ve batı bölgelerinde yapılmaktadır. Bunun nedeni de tüketicilerin yoğun olduğu yerlere ve yem ham maddelerinin geldiği liman tesisilerine olan yakınlığıdır. Bu dağılımı iklim koşulları da etkilemektedir. Ülkemizin doğu bölgesinde çok dağnık ya da güneydoğu daha sıcak bazı illerimizde kğmes hayvanı ürütüminin gelişimi için uygun değildir.

Broiler (Etlik Piliç) Kanatlı Sektörünün Avantajları

• Bilgi Birikimi
• Üretim Teknolojisi
• Hedef Pazara Yakınlığı
• AB Normlarında Üretim
• İşleme Kapasitesi
• İhracat Potansiyeli
• Katma Değer İle Birlikte Sektörün Sağladığı Yoğun İstihdam

Türkiye Kanatlı Eti Üretimi, (Ton)

Yıllar	Piliç Eti	Hindi Eti	Diğer Kanatlı Eti	Toplam
2010	1.423.000	33	62	1.518.000
2011	1.626.00	31,2	72	1.729.200
2012	1.714.000	45,4	80	1.839.400
2013	1.791.000	44	88.5	1.923.500

Kanatlı hayvan sektörü büyük bir gelişim göstermektedir.

Türkiye Kişi Başına Kanatlı Eti Tüketimi (Kg)

Yıllar	Piliç Eti	Hindi Eti	Diğer Kanatlı Eti	Toplam
2010	17,87	0,43	0,71	19,02
2011	19,25	0,39	0,68	20,32
2012	19,25	0,55	0,63	20,43
2013	19,39	0,49	0,65	20,53

Kişi başına kanatlı eti tüketimi de yıldan yıla artmakla birlikte henüz Avrupa’da kişi başına düşen kanatlı eti tüketimi (26 kg/kişi) çok gerisindedir. Bu veri ise sektörde daha fazla gelişimin sağlanacağı göstermektedir.

Türkiye Kanatlı Eti İhracatı (Ton)

Yıllar	Tavuk	Hindi	Diğer	Ayak	İşlenmiş	Toplam
2010	104.106	1.036	0	35.232	10.87	151.243
2011	195.937	2.081	344	36.633	12.866	247.861
2012	269.032	3.737	953	31.159	21.368	326.249
2013	322.429	6.741	529	42.039	23.955	395.694

Türkiye başta komşu ülkeler olmak üzara Arap yarımadası ve Rusya’ya kanatlı eti ihraç etmektedir. Bu ihracat rakamı geçtimiz 7 yıl içerisinde büyük bir gelişim göstererek 5 katına çıkmış ve yaklaşık 400.000 ton seviyelerine ulaşmıştır. Bu ihracatın yaklaşık yarısı Türk Cumhuriyetlerine yapılmaktadır.

Türkiye’de kesilen kümes hayvanlar sayısı ve et miktarı

Yıllar	Kesilen Tavuk Sayısı (adet)	Et(Ton)
2000	413962500	643457
2012	1047782683	1723919
2013	1060673395	1758363

Görüldüğü üzere kanatlı hayvan sayısı ve et miktarı son 10 yılda 2 katına yaklaşık çıkmıştır. Bu artış ihracatın da olumlu etkisi düzenli olarak devam etmektedir.

25.000 KAPASİTELİK ETLİK PİLİÇ ÇİFTLİĞİ YATIRIM ANALİZİ

Sözleşmeli tarım Türkiye’de hızla gelişmekte ve şirketlerin birçoğu sözleşmeli tarımla kendi girdilerini temin etmektedir. Bu tip tarım, çiftçiler için daha karlıdır. Ucuz girdi temini ve şirketlerin alım garantisi çiftçilerin pazarlama sorunları ortadan kaldırılmıştır. Bu sistem tasarruf sahibi şirketler için de garantili üretim ve yüksek kalite standartlarını sağlamaktadır.

Etlik Piliç yetiştiriciliğinde bir çok firmalar, broiler çiftliklerine civciv ve yem temin etmekte ayrıca veterinerlik hizmetleri de sunmaktadır. Çiftçiler belirli bir ücret karşılığında emanet aldıkları civcivleri belirli bir program dahilinde yetiştirmekte ve 42 – 45 gün sonra piliç halinde adı geçen firmalara teslim etmektedirler. Firma da kesimhanesinde bu piliçleri kesip işleyerek pazara sunmaktadır. Sözleşmeli üretim yapan çiftliklerin elde edeceği kazanç ise firmadan firmaya değiştiği kazançta bakım parametrelerde önemlidir.  Çiftliklere teslim edilen civcivlerde ister istemez kayıplari ölümler olmaktadır. Civciv kayıplarında %5’lık bir kayıp normal karşılanmalıdır. Eğer fazla bir kayıp söz konusu olursa bulaşıcı hastalıklardan olduğu gibi yetersiz bakımdan kaynaklanmaktadır.

Yatırım için arazi seçimi yapılırken kesimhanelere ortalama uzaklık 90 -100 km arası olmalıdır. Artan her bir uzaklık yatırımcın kârından alacaktır.

Fason üretim yaptıran firmalar, çiftliklere verdikleri yem tonajlarını, civciv sayıları vs. hesaba katarak, teslim aldıkları piliç sayı ve tonajlama göre belirli bir formül dahilinde broiler çiftliklerine ödeme yapmaktadır.

25 binlik Kümes Projesi  broiler kapasiteli bir çiftlik dönemsel olarak ortalama 30.000 TL gelir bırakmaktadır. Bunun yaklaşık yarısı bakım masrafı oluşturmaktadır. Yazın kümeslerin serinletmesi amacı ile elektrik masrafları artamakta, kışın ise ısıtma amacıyla kömür yakılmaktadır. İklimlendirme masrafları birbirine yakındır. Civcivler ortalama 40 günde yetişmekte, 15 günde de kümeslerin bakım ve temizlikleri yapılmaktadır. Yani bir üretim dönemi kabaca 2 ay olarak hesaplanabilir. Üretimdeki kayıpları bağlı olarak bir broiler çiftliği dönemlik net olarak 14 – 20 bin arası kazanabilmektedir. TKDK destekleri ile broiller üreticiliği yatırımcıları son derece caziptir. Bu konuda TKDK hibe destekleri %60 – 70 hibe arasında değişmektedir.

Etlik piliç üretimi için öncelikle uygun arazi bulmak şarttır. Bulunacak arazı şehirden uzak olmalı. Ayrıca şehirlerin ve beldelerin gelişme ekseni ve gelişme yönünde hesaba katılmalıdır. Yatırım yapıldıktan 5 -10 sene sonra çiftlik çevresinde yerleşimler ve başka yapılaşmalar olduğu takdirde hastalık riski artmaktadır.

Bununla birlikte çiftlik yakınlarındaki yerleşim alanlarında yaşanan insanlar rahatsız olacak ve belediyelere şikayetlerde bulunacaklardır. Yatırımcı bunun dikkate alarak arazi seçimini iyi yapmalıdır.

25 binlik bir Kümes Projesi kümesin projelendirmesinde yaklaşık 1.900 – 2.300 m2 kapalı alanda inşa edilmektedir. Arazinin eğimi, yol, su, elektrik durumu satın alınırken ilk dikkat edilmesi gereken hususlardır. Ruhsatta sınır asgari 500 metre olmasına rağmen arazin yerleşim yerinden en az 1 km uzakta olması tavsiyedir.

Yine broilerlerin sağlıklı yetiştirilmesi için uygun hava akımı nem ve sıcaklık önemlidir. Yakınlarında başka tavuk çiftliğinin olmaması hastalık bulaşma riskini azaltmak için tercih edilir.  Broiller yetiştiriciliğinde hayvanın en iyi kalite, sağlıklı ve hızlı bir büyüme performansı gösterebilmesi için her tavuğun kümes içerisinde yeterli alnın sağlanması gerekmektedir.

Gelişen teknoloji ile otomatik sistemler, kullanım rahatlığı ve temizleme kolaylığı açısından faydalıdır. Artık yemlikler, suluklar, havalandırma, ısıtma/soğutma tümüyle dokunmatik ekranlı pano üzerinden otomatik yönetilebilmektedir. Yine çiftlikler kamere sistemi ile izlebilmekte ve internet üzerinden 24 saat çiftliğin tüm bölümleri takip edilebilmektedir.

Kümes yatırımları kırsal kalkınmadan destekli (TKDK) ve KKYDP yada kendi imkanları ile yapılma durumu, bunun yanında betonarme, prefabrik, sandeviç panel vs. yapı durumuna göre inşaat maliyetleri değişmektedir. Makine-ekipman için 250.000 TL ve personel gideri aylık 1.600 TL olarak hesaplanmıştır.

Hesaplamalarda kullanın veriler 2015 yılı yaklaşık maliyetdir. Yıllık enflasyon dolayı birim fiyatlarda %5 ile %10 artışları olabilmektedir. Doğal olarak yatırımcının çiftliği kendi inşa etmesi ile bir müteahhide verip inşa ettirmesi arasında farklar olacaktır. Bu fark 25. 000 lık küme siçin 130 – 180 Bin TL arasında olmaktadır.

Proje Giderleri	Kurulacak kümes ilegili tüm araştırma, proje hazırlamai çizimler ve proje ve etüt giderleri ve işletme ruhsat gideri yaklaşık 60.000 TL
Arazi Satın Alama Giderleri	İşletmenin kurulması için ortalama 20 dönüm arazi satın alınmalı, broiler çiftliğine uygun 1 dönüm sulu arazinin satın alma değeri yaklaşık 5.000 TL olarak ön görülmektedir. BUna göre arazinin satınalama bedeli: 5.000 x 20 : 100.000 TL
Personel Gideri	Üç  adet daimi personel çalıştırrılacaktır. Bir daimi personel aylık brüt ücreti 1600 TL olup. daimi personelin bir yıldaki toplam maliyeti : 3 X1.600×12=57.600 TL’dir.

25 Binlik Etlik Piliç Kümes Projesi Yaklaşık Maliyetleri

Sıra No	Mahal Yeri	Kümes Projesi İnşaat Gideri	Kümes Projesi Elektrik Gideri	Kümes Projesi Mekanik Gideri
1	Kümes Binası	465.242,49 TL	54.250,78	19180,10
2	İdari Bina	84.797,88 TL	6.335.35 TL	2.752,85 TL
3	Bekçi Kulübesi	16.470,51 TL
4	Gübre Çukuru	11.329,67 TL
5	Foseptik Çukuru	3.566,69 TL
6	Ölğ Hayvan İmha Çukuru	8.886,29 TL
7	Dezenfeksiyon Havuzu	950.40 TL
8	Çevre Düzenleme	125.392,75 TL	14.931,05 TL
	Toplam	716.636,68 TL	75.517,48 TL	21.932,95 TL
9	Makine – Ekipman	250.000 TL
Kümes Projesi Genel Toplam	1.064.087,11 TL

25 binden daha büyük kapasiteli broiler çiftliği inşa etmek isteyen yatırımcılar çiftliği inşa etmek isteyen yatırımcılar için tavsiye edilen, her kümesin kapasitesini 25 binle sinırlandırmalıdır.  Örneğin, 100 binlik bir çiftlik yatırımı düşünülürse, bu yatırım 25 bin kapasiteli  4 kümes yatırımı şeklinde olmalıdır.  Hastalık, yangın vb riskler göz önüne alındığında bu şekilde bir yatırım risk azaltacaktır. Kümesler, uzman gözetiminde hava akımları, kümes arasındaki mesafeler vs. dikkate alınarak belirli bir proje dahilinde inşa edilmeleridir.

Fason üretim (Sözleşmeli Üretim) ile bakım hizmetleri için herhangi bir ücret alınmamaktadır. Sözleşmeli tarım modeli ile çalışıldığından dolayı etlik piliç üretici çifliklerinin pazarlama problemi olmamaktadır. Teslim edilen civcivler ve yem tedarikçi firmanın malıdır ve civcivler yeştırılip piliç halinde alınca kesilmek üzere tedarikçi firmaya teslim etmek zorundadır. Sözleşmeli tarım modelinin avantajı buradadır. Çiftçiler ürünlerine pazar bulma problemlerinden sıyrılmaktadır. Onlara düşen sadece tedarikçi firmadan emanet aldıkları civcivleri en iyi bakım hizmetini sunup maksimum verimi almalarıdır.

25 binlik Kümes Projesi kapasiteli bir etlik piliç üretim tesisi yaklaşık 800 -900 bin TL’ye mal olmaktadır. Arazinin satın alınması, araziye su temin etmek için en az 60 -70 metrelik sondaj vurulması, traktör satın alınması, elektrik temini için direk masrafları, yine elektriğinin çiftliğe aktarımı için trafo, çiftliğe yol açılması ve buna benzer önceden hesap edilmeyen maliyetler ile birlikte bir çiftliğin toplam maliyeti bi milyon TL civarındadır. Arazinin yapısı konumuna göre maliyetler 100 -200 bin TL kadar artabilir.

TKDK  destekleri %60 – 70 hibe, Kırsal Kalkınma (KKYDP) %50 şeklinde geri ödenmeyen hibelerdir. Arazi satın alınması, elektrik temini, trafo ve traktör alımı, ruhsat alımı, bazı projelendirme gideler TKDK tarafından desteklenmemektedir. TKDK mühendislik projeleri (mimari, statik, mekanik, tesisat) ve iş planı için hibe desteği vermektedir. Ancak KKYDP 39 ilde uygunlanacak hayvancılık yatırımları için mühendislik ve danışmanlık giderlerini desteklememektedir.

TKDK desteği makine- ekipman ve inşaat yatırımları kapsamaktadır. Bu inşaatlara bakıcı evi dahil değildir. Ayrıca yatırımlarında %18 kdv muafiyeti vardır. Kırsal Kalkınma (KKYDP) %18 kdv ödemesi yoktur bu harcama yatırımcıya aittir.

IPARD 2 kapsamında çiftliklerin kendi öz tüketimleri için gerekli olan yenilebilir enerji yatırımları destek kapsamına alındı. 25 binlik kümes çatısı yaklaşık 2000 m2’dir. 1 kw için 7 m2 yer gerektiğinden varsayımı altında 285 kw elektirik üretiebilir. Mevsim şartlarından dolayı sadece güneş enerjisi yeterli olmaycaktır. Dolayısı ile çiftliğe dağıtım şebekesinden hat çekmek zorunludur. Sayaçlar çift yönlü olacak ve yetersiz güneş ışığından ve geceleri şebekeden elektirik kullanılacaktır. İhtiyaç fazlası elektirik üretimi şekbeye aktarılacaktır. (Yatırımcının  fazla olan elektiriği develete satış yapamaz)

25 binlik Kümes Projesi  kapasiteli bir çiftliği kurulum maliyetimi 1 milyon TL ve tkdk hibe oranın da %70 olduğu hesaplarsak yatırımcı 300 binlik harcama ile tesisi kurabilir. TKDK hibesini alama bilmesi yatırımcı yatırımları kendi öz kaynakları ile yapmak zorundadır, hibe tesisi kurulumu bittikten sonra ödemesi yapılır.

Çiftliğin kurulu bitip her şey hazır hale geldikten sonra, tedarikçi bir firma ile sözleşme imzalanır. Bu miktarı 200.000 TL’dir. (yem civciv v.s maliyet) Tedarikçi firma yem ve civcivleri teslim eder. Üretici, civcivlere düzenli bakım ve hizmet yapar.

Fason firmaların yetiştirilen piliç başına üreticilere ödedikleri fiyatlar değişmektedir.Bazı fason firmalar üreticiden civciv ölüm oranı ve teknik tabir olarak FCR olarak ifade edilen yem donüşüm oranı bazı fason firmalar için önemlidir. Yem dönüşüm oranı 1 kg beyaz et üretimi için tüketilecek yem miktarını ifade eder.  Yem dönüşüm oranında iklimlendirm konusu çok önemlidir. Kümeslerin istenilen saviyede ısıtılmaması durumunda, civciv daha fazzla yem tüketmektedirler. Hayvanlar ısınmak için yedikleri yemi enerjiye çevirmekteler.

Piliç üretim süresi 45 gündür. 15 gün kadar kümeslerin bakım ve temizliği yapılmatadır. Dolayısı ile bir üretim dönemi 2 aydır. Bir üretim dönemindeki kazancı 30 bin TL varsayarsak bu kazancın yaklaşık yarısı masraf olmaktadır. Yazın kümesin serinletmek  amacıyla ile çok elektirik tüketilmekte, kışın ise tersi olarak ısınma amaçlı kömür yakılmaktadır. Yani dönemsel olarak net kazanç yaklaşık 15 bin TL’dir.

Dönemsel Net Kazanç	15.000 TL
Yıllık Üretim	5 Dönem
Yıllık Kazanç	5×15.000 =75.000 TL
Yatırım İçin Harcanan Tutar	300.000 TL
Yatırım Geri Dönme Süresi	4 Yıl

Kümes Projesi

 Etlik Piliç Kümes Projesi Yapı Ruhsatı Alınması

Çiftlik için seçilen arazi, şehirden uzak olacağı için genellikle belediyenin denetim sınırları dışında olacaktır. Belediye sınırları dışında yapı ruhsatı alabilmek için İl özel idaresi imar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü’ne başvurmak gerekmektedir. Tevhit, ifraz, harita yapımı, mevzi, imar onarma, ruhsat yapı izni işlerini yürütmek bahsi geçen müdürlüğünün görevidir. İşlem en az 2 ay sürmektedir. Bu yüzden TKDK’ya ve ya KKYDP proje hazırlayıp başvuru yapmadan önce bu süre göz önüne alınmalıdır.

Yapı ruhsatı İçin Müracaat Aşamada İstenen Belgeler

1. Dilekçe
2. Tapu Fotokopisi
3. Aplikasyon Krokisi
4. 1/5000’lik ve 1/2500’lik Kroki
5. Taahhütname (Noter Tasdikli Amacı Dışında Kullanmacılığına Dair)

İnşaat ruhsatı verilmesi için görüş alınan kurumlar

Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü	Halk Sağlığı Müdürlüğü	Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü	Devlet Su İşleri Müdürlüğü
Karayolları Müdürlüğü	İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü	Defterdarlık Milli Emlak Müdürlüğü	Orman İşletme Müdürlüğü
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü	İlgili Elektrik Dağıtım Şirketi	Havalimanı Müdürlüğü/(yapılacak tesis havalimanı çevresindeki köylerde ise)

Tüm kurum olumlu görüş geldikten sonra yapılcak olan tesis ile ilgili projeler (mimari, statik, mekanijk, elektirik) istenmektedir. Elektirik projesi ilgili adğıtım firmasından onaylanmalıdır. Mühendislik projeler Firmamızca hazırla hazırlanmaktadır.

Bu aşamalar tamamlandıktan sonra zemin etüt raporu ve yapı müteahhidi ve şantiye şefi noter sözleşmesi hazırlanıp, özek idareye teslim edilir.

Yukarıda işlem tamamlandıktan sonra  en son olarak adres kayıt sisteminden (ADNKS) kapı numarası verilerek yapı ruhsatı düzenlenmektedir.

Sonuç olarak etlik piliç yetiştiriciliği uygun bir bakım -besleme sağlanırsa ve rahatlıkla yapılabilecek bir hayvancılık dalıdır. Ancak verimi bir üretim için piliç yetiştirilmesi konusunda geniş bilgi ve deneim sahibi olmak gereklidir. Türkiyede kırımızı et üretiminin giderek gerilemesi sonucu ortaya hayvansal protein açığının tavuk eti üretimi ile dengelenmektedir.

Sektörün gelişimini engelleyen sorunları ortadan kaldırabilmek için önecelikle üretim maliyetlerinin büyük bir kısmını oluşturan yem maliyetlerinin azaltılması gerekmektedir. Bunun için yem hammadelerinin yurt içindeüretilen miktarının artırılması özellikle mısır ve soyada destekleme politikalarının geliştirilmesi faydalı olabilecektir.

Beyaz et üretiminde Türkiye modern tesisleri uluslararası standartlara uygun üretim metotların ve uluslararası pazara yakınlığı gibi unsurlar bakımdan avantajlı ve rekabet edebilir durumdadır. Ancak üretim maliyetlerinin yükseliği yem hammddelerinin ve diğer dirdilerde dışa bağımlılık sektörün geleceği açısından sınırlayıcı durumdadır.

Yine kuş gribi gibi etkenlerde sektörü olumsuz olarak etkileyebilmekte ve tüketicilerin tercihleri değiştirebilmektedir.

Dışa bağımlılığın ortadan kalıdırmasına yönelik politikaların izlenmesi, maliyetleri azaltacak önemlerin alınması ve yurtiçi tüketimin arttırılmasının sektörü olumlu etkileyebileceği ve sektörün istikrarlı bir biçimde büyümesi destekleyeceği düşünülmektedir.

Beyaz et yönelik yüksek bir talep olduğunu gözlemlemiş hatta belli sezonlarda arzın talebi karşılamadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte artan nufus ve ulaşım ağlarıyla taleple ilgili koşulların gelecekte daha iyi olacağı düşünülmektedir. Ayrıca sektörle ilgili destekleyici kurumların da arttığının muhakkaktır.

Tavuk üretim çiftliklerinden gübresi gelişi güzel boşaltılmamalıdır. Bu durumda valilik ve belediye önemler almaktadır. Yatırımın planlama safhasında, arazi seçimi yapılırken bu hususa çok dikkat edilmelidir. Seçilecek arazi, koku şikayetlerini azaltmak amacı ile yerleşkelerden uzağa yapılmalıdır.